อุตฺตริ เทสยีติ ‘‘นิปฺปปญฺจารามสฺสายํ ธมฺโม นิปฺปปญฺจรติโน , นายํ ธมฺโม ปปญฺจารามสฺส ปปญฺจรติโน’’ติ (ที. นิ. 3.358; อ. นิ. 8.30) อิมํ อฏฺฐมํ มหาปุริสวิตกฺกํ ปูเรนฺโต อุปริ เทสยิฯ ตํ ปน เทสิตํ ทสฺเสนฺโต อาห – ‘‘นิปฺปปญฺจรโต พุทฺโธ, นิปฺปปญฺจมเทสยี’’ติ, ปปญฺจา นาม ราคาทโย กิเลสา, เตสํ วูปสมนตาย ตทภาวโต จ โลกุตฺตรธมฺมา นิปฺปปญฺจา นามฯ ยถา ตํ ปาปุณาติ, ตถา ธมฺมํ เทเสสิ, สามุกฺกํสิกํ จตุสจฺจเทสนํ อเทสยีติ อตฺโถฯ

ตสฺสาหํ ธมฺมมญฺญายาติ ตสฺส สตฺถุ เทสนาธมฺมํ ชานิตฺวาฯ วิหาสินฺติ ยถานุสิฏฺฐํ ปฏิปชฺชนฺโต วิหริํฯ สาสเน รโตติ สิกฺขตฺตยสงฺคเห สาสเน อภิรโตฯ ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตาติ ปุพฺเพนิวาสญาณํ, ทิพฺพจกฺขุญาณํ, อาสวกฺขยญาณนฺติ อิมา ติสฺโส วิชฺชา มยา อนุปฺปตฺตา สจฺฉิกตาฯ ตโต เอว กตํ พุทฺธสฺส สาสนํ, อนุสิฏฺฐิ โอวาโท อนุฏฺฐิโตติ อตฺโถฯ

ภทฺทิยตฺเถรวตฺถุ

[193] ฉฏฺเฐ อุจฺจ-สทฺเทน สมานตฺโถ อุจฺจา-สทฺโทติ อาห – ‘‘อุจฺจากุลิกานนฺติ อุจฺเจ กุเล ชาตาน’’นฺติฯ กาฬี สา เทวีติ กาฬวณฺณตาย กาฬี สา เทวีฯ กุลานุกฺกเมน รชฺชานุปฺปตฺติ มหากุลินสฺเสวาติ วุตฺตํ – ‘‘โสเยว จา’’ติอาทิฯ

ลกุณฺฑกภทฺทิยตฺเถรวตฺถุ

[194] สตฺตเม ริตฺตโกติ เทยฺยวตฺถุรหิโตฯ คุเณ อาวชฺเชตฺวาติ ภควโต รูปคุเณ เจว อากปฺปสมฺปทาทิคุเณ จ อตฺตโน อธิปฺปายํ ญตฺวา อมฺพปกฺกสฺส ปฏิคฺคหณํ ปริภุญฺชนนฺติ เอวมาทิเก ยถาอุปฏฺฐิเต คุเณ อาวชฺเชตฺวาฯ